Er zijn veel, eigenlijk steeds meer, producten te koop op basis van soja. Natuurlijk sojabonen (edamame), tofuh en tempeh (de gefermenteerde variant) maar ook in vormen als yoghurt en drank. Daarnaast zijn veel vegetarische vleesvervangers gemaakt met soja.
Moet je nou wel of geen soja eten?
Soja is rijk aan plantaardig eiwit en onverzadigd vet. Ook bevat het andere nuttige voedingsstoffen zoals ijzer en vitamine B1. Vanwege deze voedingsstoffen is het een goede vegetarische keuze en past soja in een gezond voedingspatroon. Naast fytinezuur zitten er in soja echter veel fyto-oestrogenen. Dit zijn plantaardige stoffen die op menselijke hormonen lijken en zich in ons lichaam zo gedragen, maar het niet zijn.
Sommigen beweren dat sojaproducten opvliegers en andere overgangsklachten zou verergeren omdat je ‘oestrogeendominantie’ tijdens de pre-menopauze en menopauze verergert. Verder zou je schildklier vertragen, waardoor je extra klachten ontwikkelt en je ook nog eens dikker wordt. En soja zou slecht zijn voor je darmen. Uit de weg gaan dus!
Dit klopt niet helemaal. Het is jammer als je daardoor een kruis zet door een hele productgroep. Soja zou op jou namelijk ook precies het tegenovergestelde effect kunnen hebben.
Wat uitleg over oestrogenen
Oestrogenen zijn vrouwelijke hormonen die honderden belangrijke taken verrichten in je lichaam. Ze bepalen niet alleen hoe je menstruatiecyclus, zwangerschap of overgang verloopt. Oestrogenen houden je jong, gezond en bouwen je lichaam op. Zaken als vetopslag, vochtbalans, hydratatie, haar, vaten en gewrichten.. oestrogenen hebben er invloed op. In wisselwerking met progesteron, nog zo’n belangrijk hormoon voor vrouwen. De echte werkzame variant van oestrogeen (er zijn drie verschillende lichaamseigen oestrogenen namelijk) heet 17B-oestradiol (zeventien bèta oestradiol).
Wat zijn fyto-oestrogenen
In soja zitten fyto-oestrogenen. Dit zijn plantaardige bestanddelen, die zich als oestrogenen gedragen in je lichaam, maar dat niet zijn. De werking is veel en veel zwakker dan van je eigen oestrogenen.
Fyto-oestrogenen zitten trouwens echt niet alleen in sojaproducten, maar ook in bv appels, wortels, aardbeien, cranberries, druiven, linzen, alfalfa, lijnzaad, zonnebloempitten, sesamzaad, amandelen, walnoten, rode klaver, hop, haver, tarwekiemen en olijfolie.
Fyto-oestrogenen kunnen opvliegers soms verminderen, maar er zijn factoren die daar een veel grotere invloed op hebben. Zo zijn bijvoorbeeld stress, slaaptekort en veel suiker eten aanjagers van opvliegers. En omdat dit de veelgehoorde klachten tijdens de overgang zijn naast die opvliegers, snap je dat alles elkaar in stand houdt. Handig is dan ook om alle klachten tegelijk aan te pakken.
Fyto-oestrogenen kunnen een positief effect hebben op botontkalking, huidveroudering en het verminderen van chronische ontstekingen. Of dat wel of niet ook voor jou zo is, is afhankelijk van jouw specifieke situatie.
We zijn uniek hetzelfde
Je kunt je voorstellen dat als je voldoende oestrogenen in je lichaam hebt, die fyto-oestrogenen niet zo’n groot effect hebben. Maar stel je hebt heftige opvliegers, wat betekent dat er dus grote schommelingen zijn, dan zouden fyto-oestrogenen dat wat kunnen afvlakken. En stel je bent echt al wat ouder en voorbij de overgang, dan zou fyto-oestrogeen mogelijk wat kunnen toevoegen. Een overdosis foto-oestrogenen als je zwanger wilt worden is dan weer niet zo handig. En daarnaast speelt het hormoon progesteron, de werking van je lever en nog een aantal andere factoren een even grote rol.
Voor mij is dit allemaal heel logisch. Voor jou waarschijnlijk niet. Ik wil er maar mee zeggen: Laat je niet wijsmaken dat iets wel of niet goed voor je zou zijn met een simpele, vaak een beetje onware reden. En ook dat dat voor álle mensen of in ieder geval álle vrouwen zo is. Want het ligt nooit zo simpel. We zijn immers ‘uniek hetzelfde’ zeg ik dan altijd…
Soja eten dus?
Elk voedingsmiddel heeft positieve en negatieve eigenschappen. Dat is voor soja niet anders. Het beste kun je soja maximaal een of twee keer per week eten en niet elke dag. Je lichaam kan dan profiteren van de voordelen en herstellen van de nadelen. Liefst kies je voor soja van goede kwaliteit (biologisch, nonGMO) en voor yoghurt of de gefermenteerde variant tempeh.
Ook voor alle andere voedingsmiddelen geldt: een paar keer per week maximaal, veel verschillende voeding eten, zoveel mogelijk afwisselen zodat je van alles eet. Je lichaam kan dan profiteren van de voordelen en herstellen van de eventuele nadelen. Natuurlijk zijn we het er allemaal wel over eens, dat veel suikers en snelle koolhydraten eten een minder goed plan is.
Schildklierproblemen
Heb je overigens al bestaande schildklierproblemen dan lijkt onderzoek wel te hebben vastgesteld, dat soja een minder goede keuze is! Maar ook daar is een nuancering op zijn plaats. Een grote inname van sojaproducten kan een nadelig effect hebben op de schildklierstatus door verhoogde concentraties van TSH (thyroïd stimulerend hormoon). Dit is het geval bij vrouwen met een subklinische hypothyreoïdie (traag werkende schildklier met weinig verschijnselen). Bij mannen wordt dit effect tot nu toe niet gevonden en bij vrouwen die een beperkte hoeveelheid sojaproducten eten zoals in een westers voedingspatroon evenmin. Het lijkt aangeraden om vegetarische vrouwen met subklinische hypothyreoïdie nauwkeuriger op te volgen. Maar het effect van soja op de schildklierfunctie moet nog verder onderzocht worden.
Gewichtsbeheersing
Het lage koolhydraatgehalte van soja kan voordelig zijn voor mensen met diabetes. Ook de aanwezige isoflavonen hebben daarop een positief effect, want ze verminderen insulineresistentie. Het hoge eiwitgehalte kan bijdragen tot een gevoel van verzadiging en daarmee gewichtsbeheersing.
Wil je alle wetenschappelijke onderbouwingen lezen? Die vind je onder andere hier.